Redakcja: Janusz Słodczyk
Redaktor tematyczny: Edyta Szafranek

ISSN 2543-5302 (wersja online)
ISSN 2082-4793 (wersja papierowa)

Wydawca: Wydawnictwo Uniwersytetu Opolskiego

 

 

 

 

 

Spis treści:

 

Tytuł j. polski Rozwój zrównoważony miast w kontekście współczesnej polskiej urbanizacji: aspekty przestrzenne
Tytuł j. ang. Sustainable urban development in the context of modern polish urbanisation: spatial aspects
Autor Jerzy J. Parysek, Uniwersytet im. Adama Mickiewicza w Poznaniu
Słowa kluczowe j.pol miasto, terytorialny system społeczny, rozwój zrównoważony, urbanizacja, suburbanizacja, ład przestrzenny
Słowa kluczowe j.ang City, territorial social system, sustainable development, urbanisation process
suburbanization, spatial order
Streszczenie j.polski Rozwój zrównoważony jest w zasadzie pewną ideą, której w konkretnej sytuacji nadaje się właściwą interpretację. W odniesieniu do miasta rozwój zrównoważony oznacza z jednej strony model rozwoju społeczno-gospodarczego, a z drugiej strony model struktury przestrzennej miasta. Należy wyraźnie podkreślić, że problematyka zrównoważonego rozwoju miasta, tak w warstwie poznawczej, jak i działań praktycznych, powinna być rozważana w kontekście toczących się procesów urbanizacji. Punktem wyjścia rozważań niniejszego artykułu jest ukazanie istoty rozwoju zrównoważonego miasta, antropogenicznej jednostki przestrzennej, a zarazem specyficznego terytorialnego systemu społecznego, który dąży do pewnego stanu równowagi cząstkowej (równowaga w podsystemach miasta) i ogólnej (miasta jako całości). Wymienione równowagi mają zresztą charakter przejściowy, bowiem perturbacje w funkcjonowaniu miasta powodują zakłócenia równowagi, a będące odpowiedzią na zakłócenia fluktuacje prowadzą do nowej równowagi, jednakże już w odniesieniu do innych struktur miejskich. Jednym z głównych czynników, który zakłóca równowagę systemu miasta (także otoczenia/środowiska tego systemu, jakim jest strefa podmiejska), jest suburbanizacja. zakłóca jednak przede wszystkim równowagę przestrzenną, czego wyrazem jest chaos w zagospodarowaniu, pasożytnicze użytkowanie terenu, partykularyzm właścicieli nieruchomości i inwestorów, a przede wszystkim wzrost kosztów społecznych funkcjonowania miasta. Czynnikami sprzyjającymi suburbanizacji są zwłaszcza niedoskonałość prawa dotyczącego gospodarki przestrzennej oraz krótkowzroczność samorządów terytorialnych gmin strefy podmiejskiej. to właśnie sprawia, że miasta, które są generatorami rozwoju i przemian cywilizacyjnych, w największym stopniu doświadczają skutków suburbanizacji, ponosząc jej koszty. zarówno kryzys gospodarczy, jak i obserwowane trendy w zagospodarowaniu przestrzennym wskazują na to, że nie zostanie zatrzymany proces suburbanizacji zakłócający rozwój zrównoważony miasta i całej aglomeracji. co więcej, wydaje się, że przyjmie on jeszcze bardziej patologiczny charakter, co oznaczać będzie sytuację, w której zrównoważony rozwój miasta i aglomeracji, czego wyrazem jest ład w zagospodarowaniu przestrzennym, pozostanie jedynie obiecująco i pięknie brzmiącym hasłem.
Streszczenie j. ang. Sustainable development is in fact an idea which is given a proper interpretation in a concrete situation. With reference to a city, sustainable development means, on the one hand, a model of its socioeconomic development, and on the other, a model of its spatial structure. It should be emphasised that the issue of sustainable urban development, both in its cognitive value and practical measures involved, should be considered in terms of the urbanisation processes in progress. The starting point of reflections presented in this paper is showing the essence of sustainable development of a city, a man-made spatial unit as well as a specific territorial social system which tends to a state of partial equilibrium (in its subsystems) and overall equilibrium (the city as a whole). Those two types of equilibrium are transitional anyway, because perturbations in the operation of the city disturb its equilibrium, and the fluctuations produced by those disturbances lead to the formation of a new equilibrium, but with reference to other city structures. one of the major factors upsetting the equilibrium of an urban system (as well as that of its surroundings /environment, i.e. its suburban zone) is suburbanisation. It disturbs primarily its spatial balance, and this shows in chaotic development, parasitic land use, the particularism of property owners and investors, and first of all in an increase in the social costs of the city’s operation. Factors favourable to suburbanisation are especially imperfections of the law concerning spatial management and the short-sightedness of the local governments of communes of the suburban zone. It is suburbanisation that makes cities, which are generators of development and civilisation-related changes, the chief units suffering the effects of suburbanisation and bearing its cost. Both the present economic crisis and the observed trends in spatial development indicate that the suburbanisation process upsetting the sustainable development of the city and the entire agglomeration will not stop. What is more, it is likely to become even more pathological in nature, which will mean a situation in which the sustainable development of the city and its agglomeration as shown in their ordered spatial development pattern will only be a promising and nice-sounding slogan.

 

Tytuł j. polski Analiza funkcjonalno-przestrzenna dzielnic Katowic
Tytuł j. ang. Functional-spatial analysis of Katowice districts
Autor Alicja Szajnowska-Wysocka, Alan Mandal, Uniwersytet Śląski
Słowa kluczowe j.pol funkcjonalizm, struktura funkcjonalno-przestrzenna, miasto
Słowa kluczowe j.ang functionalism, functional-spatial structure, town
Streszczenie j.polski Klasyfikację i analizę funkcji miejskich można przeprowadzić w kontekście miejsca zamieszkania i miejsca pracy. Takie ujęcie badawcze, zastosowane do dzielnic Katowic, pozwala poszukiwać odpowiedzi na pytanie: w jakim stopniu określona dzielnica pełni funkcję miejsca zamieszkania (mieszkalną), a w jakim stopniu – funkcję miejsca pracy (usługową, usługowo-przemysłową lub przemysłową)? Ocena relacji między funkcją miejsca zamieszkania a funkcją miejsca pracy pozwoliła na wyróżnienie 5 typów funkcjonalnych dzielnic, o: bardzo silnej funkcji miejsca pracy, silnej funkcji miejsca pracy, zrównoważonej relacji funkcji miejsc pracy i zamieszkania, silnej funkcji mieszkaniowej, bardzo silnej funkcji mieszkaniowej. Analizując strukturę funkcjonalno-przestrzenną dzielnic katowickich, można odnotować następujące prawidłowości: 1. funkcja usługowa występuje w wielu miejscach miasta, szczególnie w dzielnicach północnych; 2. funkcja usługowo-mieszkaniowa w Śródmieściu i sąsiednich dzielnicach; 3. funkcja mieszkaniowa (wielorodzinna) rozproszona w północnych dzielnicach; 4. funkcja mieszkaniowa (jednorodzinna) skoncentrowana w południowo-zachodnich dzielnicach; 5. funkcja przemysłowa jest rozproszona w północno-wschodnich dzielnicach; 6. funkcja rekreacyjna – w środkowych dzielnicach.
Streszczenie j. ang. Classification and analysis of urban functions can be conducted in the context of a residence and a workplace. Such a research form, applied to Katowice districts, lets look for answers to the question: to what extent does a given district act as a residence (residential function), and to what extent – a workplace function (service, service-industrial or industrial one)? Evaluation of relations between the residence function and the workplace function let diff erentiate 5 functional types of districts with: very strong workplace function, strong workplace function, balanced relation between residence and workplace functions, strong residence function, very strong residence function. 1. Analysing the functional-spatial structure of Katowice districts the following regularities can be found: 2. service function in many places of the town, especially in northern districts, 3. service-residence function in the downtown and adjacent districts, 4. residence function (multifamily) scattered in northern districts, 5. residence function (one family) concentrated in south-western districts, 6. industrial function scattered in north-eastern districts, 7. recreation function in the middle part of the town.

 

 

Tytuł j. polski Suburbanizacja rezydencjalna w Polsce – ocena procesu
Tytuł j. ang. Residential suburbanization in Poland – estimate of process
Autor Andrzej Zborowski, Uniwersytet Jagielloński

Piotr Raźniak, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Słowa kluczowe j.pol suburbanizacja rezydencjonalna, Polska, migracje miasto–wieś
Słowa kluczowe j.ang residential suburbanization, Poland, urban-rural migrations
Streszczenie j.polski Przedmiotem analizy są procesy suburbanizacji rezydencjonalnej w Polsce. Rozwój tych procesów w przestrzeni kraju został zbadany ze szczególnym uwzględnieniem pierwszej dekady XXI w. Przeprowadzono analizę oddziaływania na natężenie procesów suburbanizacji migracji zagranicznych. Starano się także ukazać przemiany w strukturze wieku migrantów w podlegających silnej urbanizacji polskich obszarach metropolitalnych. Stwierdzono zahamowanie procesów suburbanizacji w okresie 2005–2010, spowodowane migracjami zagranicznymi Polaków do krajów Unii Europejskiej i kryzysem fi nansowo-gospodarczym.
Streszczenie j. ang. This article focuses on residential suburbanization in Poland. The development of these processes was examined with a special regard to the present period i.e. the beginning of 21st century. International migrations were investigated as a factor contributing to the intensity of suburbanization in Poland. The authors attempted to exemplify changes of migrant age structure within metropolitan areas. These areas arecurrently being shaped by intense urbanization. In 2005–2010 Polish suburbanization slowed down as EU external migrations, economic and fi nancial crisis altered outfl ow directions and greatly reduced possibilities to move and settle in the suburbs.

 

Tytuł j. polski Ludność miejscowa a imigranci z wielkiego miasta
Tytuł j. ang. Inhabitanta and immigrants from large cities
Autor Halina Pawlak, Uniwersytet Jagielloński
Słowa kluczowe j.pol jakość życia, obszar metropolitalny, strefa dojazdów do pracy
Słowa kluczowe j.ang level of living, rural areas, commuting area
Streszczenie j.polski W artykule przedstawiono problemy terenów podmiejskich Krakowa wynikające z dynamicznie zachodzących procesów suburbanizacji. Skupiono się na wybranych elementach jakości życia związanych z  relacjami zachodzącymi między rdzennymi mieszkańcami obszarów wiejskich a  ludnością napływową pochodzącą z terenów miejskich. Badanie przeprowadzono wśród producentów rolnych mieszkających na terenie podkrakowskiej gminy Gdów. Wykazało ono, że respondenci obawiają się nowych sąsiadów i napięć, jakie wynikają z braku zrozumienia dla produkcji rolniczej. Mają oni jednocześnie świadomość, że rozwój obszaru metropolitalnego Krakowa stwarza szersze perspektywy na pozyskanie nowych miejsc pracy i nauki. Pomimo obaw dotyczących wpływu nie zawsze pożądanych wzorców miejskiego stylu życia na młodzież są świadomi, że za utrzymanie tradycji i kultury regionu są odpowiedzialni oni sami.
Streszczenie j. ang. Th51-60e article shows problems of Kraków suburban areas, which are the result of a  dynamic suburbanisation processes. Focus is made on specifi c elements of quality of life associated with relations between native suburban residents and newcomers from urban areas. e research has been done amongst farmers living in Gdów community in Kraków Metropolitan Area. Respondents are concerned about their new neighbors from large cities and tensions that arise from the lack of understanding for their agricultural activities. Native suburban residents are afraid of the negative infl uence of urban lifestyle on their children, but at the same time they understand that they themselves are responsible for sustaining traditions and culture of their region. However, they are also aware that the development of Kraków Metropolitan Area creates new jobs and better educational opportunities.

 

Tytuł j. polski Zróżnicowanie poziomu zaawansowania procesów urbanizacji wokół istniejących i potencjalnych metropolii w Polsce
Tytuł j. ang. Diversity of level of advancement of urbanization processes around existing and potential metropolis in Poland
Autor Halina Pawlak, Agata Pisarek, Uniwersytet Jagielloński
Słowa kluczowe j.pol urbanizacja, ośrodek centralny, obszar metropolitalny
Słowa kluczowe j.ang urbanization, central city, metropolitan area
Streszczenie j.polski Praca przedstawia dynamikę zmian oraz stopień zaawansowania i zróżnicowania procesów urbanizacyjnych zachodzących w  obszarach metropolitalnych. Do badań wybrano dwa obszary metropolitalne różniące się wielkością miasta centralnego. Celem badań jest określenie stopnia zaawansowania i zróżnicowania procesów urbanizacyjnych zachodzących na terenie gmin istniejącego Krakowskiego Obszaru Metropolitalnego (KOM) i potencjalnego Rzeszowskiego Obszaru Metropolitalnego (ROM). Analizę porównawczą tych procesów dokonano w  oparciu o  mierniki demografi czne, ekonomiczne, społeczne i infrastrukturalne. Zestawienie syntetyczne tych mierników pozwoliło na wyszczególnienie czterech klas rozwoju gmin w zależności od stopnia zaawansowania procesów urbanizacji.
Streszczenie j. ang. The paper presents the dynamics of change, advancement degree, as well as diversity of urbanisation processes occurring in metropolitan areas in Poland. Two metropolitan areas, diverse in terms of the central city’s size, were selected for the study. e aim of the research is to determine the severity and diversity of urbanization processes in the municipalities of existing Kraków Metropolitan Area (KOM) and the potential Rzeszów Metropolitan Area (ROM). Comparative analysis of these processes was based on demographic, economic, social and infrastructural indicators. Finally, a synthetic summary of analysed indicators enabled the distinction of four types of municipalities’ development, depending on the advancement of urbanisation.

 

 

Tytuł j. polski Europejska stolica kultury szansą na zmiany w przestrzeni miejskiej. Przykład Wrocławia
Tytuł j. ang. The European capital of culture as a chance for changes in a city space. The case of Wrocław
Autor Beata Namyślak, Uniwersytet Wrocławski
Słowa kluczowe j.pol zmiany przestrzenne, Wrocław, Europejska Stolica Kultury
Słowa kluczowe j.ang spatial changes, Wrocław, the European Capital of Culture
Streszczenie j.polski Artykuł składa się z dwóch części. W pierwszej autorka przedstawiła ideę konkursu o tytuł Europejskiej Stolicy Kultury oraz wybrane przykłady miast, które zmieniły swój wizerunek dzięki uzyskaniu tego tytułu. Druga część opracowania ukazuje realizowane oraz planowane zmiany, jakie zachodzą w przestrzeni miejskiej Wrocławia, a które związane są z organizacją ESK w 2016 r.
Streszczenie j. ang. The article consists of two parts. In the fi rst one the author presents the idea of the competition for the title European Capital of Culture, and also selected cities which had changed their image thanks to that title. e second part is concerned on changes which take place or which are planned in the Wrocław city space in connection with organization of the ECC in 2016
Tytuł j. polski Globalne powiązania metropolii europejskich – próba typologii
Tytuł j. ang. Global relations between european metropolitan areas – a proposal of typology
Autor Piotr Raźniak, Uniwersytet Pedagogiczny w Krakowie
Słowa kluczowe j.pol globalizacja, powiązania międzynarodowe, metropolia, obszar metropolitalny
miasto
Słowa kluczowe j.ang world city, globalization, international connection, metropolis, metropolitan area
Streszczenie j.polski W niniejszym opracowaniu przedstawiono rozwój procesów globalizacji zachodzących w metropoliach europejskich ze szczególnym uwzględnieniem ośrodków polskich. O pozycji metropolii w hierarchii decyduje przede wszystkim rozwój nowoczesnych usług oraz obecność gałęzi przemysłu związanych z  wysokimi technologiami, które są najczęściej brane pod uwagę przez autorów badających powiązania międzynarodowe. Nie ma możliwości technicznych, aby w jednym opracowaniu zawrzeć wszystkie czynniki mogące mieć wpływ na pozycję miasta zarówno na arenie światowej, jak i europejskiej, dlatego też podjęto próbę stworzenia syntetycznej ogólnej hierarchii miast europejskich. W Europie zachodzi dosyć wyraźny podział pomiędzy krajami UE 15 a nowo przyjętymi w XXI w., jednak dystans pomiędzy nimi systematycznie się zmniejsza na korzyść metropolii usytuowanych w Europie Środkowo-Wschodniej.
Streszczenie j. ang. The paper describes globalization processes in European metropolitan areas and especially Polish metropolitan areas. The rank of a metropolitan area depends on the availability of advanced business services and the presence of high-tech industries. The latter are often considered a key indicator of international linkages. It is not possible to assess all factors responsible for a city’s rank in the world or even Europe by itself. The paper attempts to create a comprehensive hierarchy of European cities. The European Union is clearly divided into the old 15 EU states and the more recent member states. However, the social and economic distance between the two groups of European states is constantly decreasing in favor of the new member states.

 

Tytuł j. polski Produkt gospodarczy miasta
Tytuł j. ang. Economical product of the city
Autor Dariusz Zawada, Uniwersytet Ekonomiczny we Wrocławiu
Słowa kluczowe j.pol gospodarcze walory użytkowe, produkt gospodarczy miasta, centrum gospodarcze, innowacyjność, bezrobocie instytucjonalne, potrzeby podstawowe,  kooperacja
Słowa kluczowe j.ang small and middle-sized businesses, economical usable values, economical product of the city, institutional unemployment,  cooperation
Streszczenie j.polski Treść artykułu dotyczy specyficznego „produktu” gospodarczego miasta, który powstaje w oparciu o: gospodarcze walory użytkowe miasta, bazę ekonomiczną miasta, działające na jego terenie małe i średnie przedsiębiorstwa handlowe i usługowe oraz inwestorów, a także istniejące i tworzone miejsca pracy. Określona wartość wszystkich składowych „produktu” gospodarczego miasta wpływa na jego wartość oraz na wartość M-Produktu wytwarzanego przez miasto oraz na poziom konkurencyjności tegoż miasta. W artykule przedstawiono zagadnienia dotyczące bazy ekonomicznej, rozwoju gospodarczego, gospodarczych walorów użytkowych miasta, podmiotów tworzących miejsca pracy, produktu gospodarczego miasta oraz pozyskiwania inwestorów. Wyjaśnione zostały także pojęcia: bazy ekonomicznej, bezrobocia instytucjonalnego, gospodarczych walorów użytkowych miasta, oraz przybliżone zostały systemy innowacyjne, gospodarka oparta na wiedzy i kooperacja.
Streszczenie j. ang. The contents of this article deals with a specifi c economical product of the city, which arises on the basis such as: economical usable values of the city, economical base of the city, functioning in their areas, small and middle-sized businesses as well as investors, and also existing and being created workplaces. Abovementioned components infkuence the value of economical product of the the city and Superproduct of the city, C-Product as well as the level of the city competitiveness. The article also contains the problems relating to economic base, economical usable values of the city as well as seeking investors. There were also explained nations of an economic base, institutional unemployment, economical usable values of the city and economy based on kwowledge and cooperation were also approached.